De oliebol is een echte ouwe-getrouwe in de Lage Landen. In 17e-eeuwse bronnen duikt hij op als “oliekoek”: een met gist gerezen deegbol die in reuzel of olie werd gebakken. Op stillevens uit die tijd zie je ze al verleidelijk liggen naast kannen wijn en poedersuiker. Het was voedzaam wintervoer: rijk aan vet en koolhydraten, ideaal voor koude dagen en lange nachten.

Rond Oud & Nieuw groeide de oliekoek uit tot traditie. Mogelijk sluit dat aan bij oudere midwintergebruiken, waarbij rijk en vet gebak symbool stond voor voorspoed in het nieuwe jaar. In de 19e eeuw raakten krenten en rozijnen ingeburgerd, en met de opkomst van plantaardige olie werd bakken makkelijker en constanter. De naam “oliebol” werd toen gangbaar, al verschillen streekrecepten nog altijd: met of zonder vulling, luchtig of juist compact.

Een leuke zijtak van de geschiedenis: Nederlandse kolonisten namen iets oliebol-achtigs mee naar Nieuw-Amsterdam (het latere New York). Veel foodhistorici zien daarin een voorloper van de Amerikaanse donut—al kreeg die uiteindelijk zijn eigen vorm en glazuur.

Vandaag is de oliebol zowel nostalgie als gezelligheid: van kraampjes op kermissen en wintermarkten tot de traditionele oliebollenverkoop van sportclubs. Poedersuiker erop, soms een snuf kaneel—en klaar is het feest. Kortom: de oliebol is door de eeuwen heen weinig veranderd in essentie, maar is wel uitgegroeid tot hét warme begin van een nieuw jaar. 🍩✨